تغییر رنگ و شکل مدفوع نشانه چیست؟


رنگ غیرطبیعی مدفوع می‌تواند در اثر مصرف یک ماده‌‌ غذایی خاص یا مکمل غذایی ایجاد شود، اما می‌تواند نشانه یک مشکل سلامتی نیز باشد

خصوصیات مدفوع طبیعی
 - رنگ آن قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ است.
- غلظت آن باید معمولی باشد.
- باید بدون فشار و درد از بدن خارج شود.

علت رنگی بودن مدفوع
رنگ مدفوع معمولاً به‌خاطر وجود صفرا و مخصوصاً بیلی‌روبین موجود در آن است.
بیلی‌روبین از تخریب هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون حاصل می‌شود.
در کبد، بیلی‌روبین به موادشیمیایی دیگر می‌چسبد و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود.

بیلی‌روبین و تغییر رنگ مدفوع
صفرا از مجراهای صفراوی به درون روده‌ها حرکت می‌کند. با حرکت آن در روده‌ها، قسمتی از آن تحت تغییرات شیمیایی دیگر قرار گرفته و این تغییرات بر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارند.
این تغییرات به سرعت گذشتن محتویات روده از روده‌ها بستگی دارد.
اگر محتویات روده با سرعت طبیعی حرکت کنند، رنگ مدفوع قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ می‌شود
اگر محتویات روده سرعت بالاتری داشته باشد، تغییرات شیمیایی بیلی‌روبین یا فقدان آنها موجب سبز شدن مدفوع می‌شود.
اگر در مدفوع بیلی‌روبین وجود نداشته باشد، رنگ آن خاکستری می‌شود و نشان می‌دهد جریان صفرا به روده قطع شده است.

علل مدفوع سیاه رنگ
مدفوعی که به‌ خاطر خونریزی گوارشی، رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد.
این وجه تمایز مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به‌ خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.

علل مدفوع زرد
- فرایند داخلی که موجب رنگ زرد مدفوع می شود، بیماری لوزالمعده است. لوزالمعده، آنزیم‌هایی را به درون روده‌ها ترشح می‌کند که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کند. وقتی آنزیم‌های لوزالمعده در روده وجود نداشته باشد، چربی به‌طور کامل هضم نمی‌شود. اگر محتوی چربی هضم‌نشده زیاد باشد، مدفوع زردرنگ می‌شود. این مدفوع چرب و بدبو می باشد.
- تومورهای لوزالمعده نیز موجب این مشکل می‌شوند.این تومورها، مجرای لوزالمعده را که آنزیم‌ها از آن به روده می‌رسند، مسدود می‌کند.
- پانکراتیت مزمن که به‌ خاطر مصرف زیاد از حد الکل ایجاد می‌شود، توانایی لوزالمعده برای ساخت آنزیم را مختل می‌کند.

علل مدفوع کم‌رنگ
- خوردن مقدار زیاد برنج یا غذاهای کم‌رنگ، 1 تا 2 روز مدفوع را کم‌رنگ می کند. اگر این کم‌رنگی مدفوع بیش از یک هفته طول بکشد، علت چیز دیگری است.
- در یک روده سالم صفرای تیره رنگ از کبد به داخل روده می‌ریزد. صفرا به هضم چربی کمک زیادی می‌کند و رنگ مدفوع را تیره‌ می‌سازد. اگر مدفوع تیره نباشد، پس مقدار کافی صفرا به روده نمی‌ریزد. ممکن است یک سنگ یا تومور سر راه آن را گرفته باشد و رنگدانه‌های صفراوی را به‌درون خون پس بزند.
- بیماری‌های کبدی، اغلب در اثر التهاب کبد، همراه با درد زیاد مدفوع را هم کم رنگ کند.
- بدکار کردن لوزالمعده هم بی‌ارتباط با کم‌رنگی مدفوع نیست.
زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد
علل مدفوع خشک و سخت
- زمان متوسط عبور موادغذایی از دستگاه گوارش و سپس عمل دفع حدود 40 تا 45 دقیقه است. اگر مواد بیش از این زمان در دستگاه گوارش باقی بمانند مایعات آن باز جذب شده و مدفوع خشک می گردد.
- بعضی داروها مانند داروهای فشارخون، آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی موجب این حالت می شوند.
- مصرف زیاد لبنیات باعث ایجاد یبوست می شود.
- کمبود آب بدن موجب بروز این مشکل می شود.

علل مدفوع تکه تکه
- اگر زمان عبور مدفوع از دستگاه گوارش زیاد طول بکشد، باعث بروز این حالت می شود.
- کمبود فیبر در رژیم غذایی یکی دیگر از دلایل آن است.
- بعضی از رژیم های غذایی که بر روی مصرف پروتئین و کاهش مصرف کربوهیدرات تمرکز دارند، باعث بروز این حالت می شوند.

علل مدفوع آبکی
- بدن انسان از معده، غدد بزاقی و پانکراس روزانه 8 لیتر مایع تولید می کند. در شرایط طبیعی مقدار زیادی از این مایعات در طول مسیر جذب شده و باعث ایجاد مدفوع نرم می شود.
اما اگر موادغذایی خیلی سریع عبور کنند فرصتی برای جذب مایعات آن نبوده و در نتیجه مدفوع آبکی دفع می شود.
- افزایش یکباره مصرف فیبر غذایی یا عفونت باکتریایی یا ویروسی می تواند دلیل این حالت باشد.
وقتی عفونت اتفاق بیافتد، بدن شروع به تولید سم می کند و در نتیجه آب آزاد می شود.
در نتیجه مواد خیلی سریع از سیستم گوارش عبور می کنند تا بدن از شر آنها خلاص شود.

مدفوع باریک
این وضعیت می تواند نشانه ای از سرطان روده یا وجود پولیپ روده باشد.
هر گونه توده ای که در مسیر روده ایجاد انسداد کند، باعث عبور مواد به صورت باریک تر می شود.

مدفوع شناور و بدبو
- اگر بدن در جذب چربی از غذای مصرفی دچار مشکل شود، چربی در مدفوع ظاهر می گردد. در نتیجه مدفوع زرد رنگ، به صورت چرب و بسیار متعفن  و به صورت شناور دفع می شود.
- بیماری های شکمی باعث بروز اختلال در جذب می شود.
- غذاهای حاوی اولسترا (نوعی چربی موجود در چیپس یا سایر غذاهای سرخ کرده) یا بعضی از داروهای کاهش وزن مثل زنیکال Xnical یا داروی غیر تجویزی منسوب به زنیکال با نام Alli موجب این حالت می شوند.

منابع 
پارسی طب
سلامت نیوز – فاطمه زرمهر
پزشکان بدون مرز